{...} Ὁ ἅγιος Νεκτάριος παραθέτει καί τή γνώμη ἑνός μέγάλου παιδαγωγοῦ τοῦ 19ου αἰώνα, τοῦ Pestalozi, ὁ ὁποῖος θεωροῦσε πολύ σημαντικό τό ρόλο τῆς μητέρας στή θρησκευτική ἀγωγή τοῦ παιδιοῦ.34
Κάθε καλή πράξη, κάθε καλός λόγος καί καλή διάθεση τῆς μητέρας ἀποτελοῦν τόν ἀκρογωνιαῖο λίθο γιά τίς καλές πράξεις, λόγους καί διαθέσεις τοῦ παιδιοῦ.
Παρόμοια κάθε κακή πράξη, κάθε κακός λόγος καί κακή διάθεση τῆς μητέρας γίνονται τά σπέρματα πού ἀργότερα θά γεννήσουν κακές πράξεις, κακούς λόγους καί κακές διαθέσεις στό παιδί της.
Ἑπομένως «τοιοῦτος ἀποβαίνει ὁ παῖς, οἵα εἶναι ἡ μήτηρ αὐτοῦ».
Ἐάν λοιπόν ἡ ψυχή τῆς μητέρας εἶναι κακή, μοχθηρή, διεφθαρμένη ἤ σκληρή, ἐάν ἡ συμπεριφορά της εἶναι ἄσεμνη καί ἡ ψυχή της ἔχει τάση πρός τήν ἀσέβεια,
τήν ὀργή, τά παράφορα πάθη καί μίση, τότε
«ταχέως μέλλουσι νά βλαστήσωσι καί παρά τῷ παιδί τῶν μοχθηρῶν τούτων κακιῶν τά βλαστήματα».
Ἐάν, ἀντίθετα, ἡ ψυχή τῆς μητέρας εἶναι θεοειδής, καθαρή, ἀθώα καί πλήρης φόβου Θεοῦ, ἐνῶ καί οἱ κλίσεις της εἶναι εὐγενικές καί ἅγιες
καί οἱ διαθέσεις της εἰρηνικές, φιλόθεες καί φιλάνθρωπες,
«τότε καί ἡ τοῦ παιδός ψυχή εἰς τοιοῦτον κάτοπτρον κατοπτριζομένη καί ἀνεπαισθήτως ταύτην ἀπομιμουμένη
ἀποβαίνει αὐτῇ ὁμοία καί σύν τῷ χρόνῳ προϊόντι ἀποφαίνει τῶν ἀγαθῶν σπερμάτων τήν βλάστησιν».
Γιά νά ἐπιβεβαιώσει τή γνώμη του αὐτή ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἀναφέρει τό ἐνδιαφέρον τοῦ Μεγάλου Ναπολέοντα γιά τή διαπαιδαγώγηση τῶν μητέρων,
ὥστε αὐτές νά ἀναθρέψουν καλούς καί ἀγαθούς ἄντρες γιά τό γαλλικό ἔθνος.
Τήν ἱκανότητα τῆς μητέρας νά διαπλάσει τό χαρακτήρα τοῦ παιδιοῦ της παρομοιάζει ὁ ἅγιος Νεκτάριος μέ τήν ἱκανότητα τοῦ κεραμοπλάστη,
πού δίνει στόν πηλό ὅ,τι σχῆμα θέλει. Τήν παρομοίωση αὐτή δανείζεται ἀπό τό ∆ιογένη, ὁ ὁποῖος
«τήν τῶν παίδων ἀγωγήν ἐοικέναι τοῖς τῶν κεραμέων πλάσμασιν·
ὡς γάρ ἐκεῖνοι ἁπαλόν μέν τόν πηλόν ὄντα ὅπως θέλουσι σχηματίζουσι καί ῥυθμίζουσιν, ὀπτηθέντα δέ οὐκέτι δύνανται πλάσσειν, οὕτω καί τούς ἐν νεότητι μή διά πόνων παιδαγωγηθέντας, τελείους γενομένους ἀμεταπλάστους γίνεσθαι».
Γιά τό εὔπλαστο τῆς παιδικῆς ἡλικίας μίλησε καί ὁ μεγάλος παιδαγωγός τῆς ἀρχαιότητας Πλούταρχος στό ἔργο του Περί παίδων ἀγωγῆς:
«εὔπλαστον καί ὑγρόν ἡ νεότης, καί ταῖς τούτων ψυχαῖς ἁπαλαῖς ἔτι τά μαθήματα ἐντήκεται».
Ἀπό τήν τρυφερή λοιπόν παιδική ἡλικία οἱ μητέρες μποροῦν πιό ἀποτελεσματικά καί ἔντονα νά ἐπιδράσουν στήν ψυχή, στό φρόνημα, στό συναίσθημα, στό νοῦ, στή φαντασία καί στό ἦθος τοῦ παιδιοῦ.
Γιατί ἐάν περάσει ἡ παιδική ἡλικία, ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου σκληραίνει καί τότε γίνεται δύσκολη, ἤ καί ἀδύνατη, ἡ διαπαιδαγώγησή της.
Μεγάλη σημασία ἔδινε ὁ ἅγιος Νεκτάριος καί στή διαπαιδαγώγηση τῶν ἐφήβων γιατί θεωροῦσε ὅτι ἡ ἐφηβεία εἶναι ἡ σπουδαιότερη ἀπό ὅλες τίς φάσεις τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου.
Αὐτό ὀφείλεται στό γεγονός ὅτι ὁ χαρακτήρας τοῦ ἀνθρώπου διαμορφώνεται στήν ἐφηβική ἡλικία καί καθορίζει τήν πορεία τῆς ζωῆς του.
Οἱ σημερινοί ἔφηβοι εἶναι οἱ αὐριανοί πολίτες, οἱ ὁποῖοι θά παραλάβουν τίς παρακαταθῆκες τῶν προγόνων καί τούς θησαυρούς τῶν προηγουμένων γενεῶν,
θά ἀναλάβουν τή διακυβέρνηση τοῦ κράτους, θά καλλιεργήσουν τίς τέχνες καί τίς ἐπιστῆμες, θά ἐργαστοῦν γιά τή δόξα τοῦ ἔθνους καί τῆς Ἐκκλησίας.
Λόγῳ τῆς σπουδαιότητας τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας ἡ φροντίδα τῶν γονέων καί τῆς πολιτείας στρέφεται στήν ὀρθή διαπαιδαγώγηση τῶν ἐφήβων καί κυρίως τῶν ἀγοριῶν,
«ὅπως ἀναδείξῃ τούς ἐφήβους ἄνδρας ἱκανούς καί δυναμένους νά διατηρήσωσι τήν πολύτιμον κληρονομίαν, ἥν ἡ πατρίς αὐτοῖς ἐμπιστεύεται, καί νά αὐξήσωσι τήν δόξαν αὐτῆς καί κλεΐσωσι τό ὄνομά της, γενόμενοι ἄνδρες ἀγαθοί καί χρηστοί πολῖται».
Ἡ διαπαιδαγώγηση τῶν ἐφήβων πρέπει νά ἀποσκοπεῖ πρῶτα στήν καλλιέργεια τῆς εὐσέβειας, τῆς δικαιοσύνης, τῆς ἀλήθειας καί κάθε ἀρετῆς,
γιατί ὁποιαδήποτε γνώση καί ἐπιστήμη χωρίς ἀρετή ἔχει ἀρνητικά ἀποτελέσματα στά ἄτομα καί στίς κοινωνίες.
Ἐάν ἡ μητέρα δέ διδάξει στά παιδιά της τήν εὐσέβεια καί τήν ἐλπίδα στό Θεό, τότε ἀκόμα καί ἡ μικρή ἀπογοήτευση μπορεῖ νά ὁδηγήσει τόν ἔφηβο ἤ τό νέο στήν ἀπόγνωση, ἀκόμα καί στήν αὐτοκτονία.
Ἡ ἔλλειψη χριστιανικῆς ἀγωγῆς φταίει γιά τήν πτώση τοῦ νέου ἀνθρώπου στήν ἀπόγνωση, γι’ αὐτό τήν εὐθύνη τήν ἔχουν οἱ γονεῖς, οἱ ὁποῖοι δέ φρόντισαν νά ἐφοδιάσουν τά παιδιά τους μέ τά ἠθικά ἐκεῖνα προσόντα πού θά τούς βοηθοῦσαν νά ξεπεράσουν τίς δυσκολίες τῆς ζωῆς.
Ἐπειδή λοιπόν οἱ γυναῖκες ἔχουν τόν ὑψηλό προορισμό νά γίνουν μητέρες καί νά ἀναθρέψουν καλούς καί ἀγαθούς χριστιανούς πολίτες, πρέπει ἀπό τή βρεφική τους ἡλικία νά πάρουν τήν κατάλληλη ἀνατροφή.
Ἡ διαπαιδαγώγηση τοῦ μικροῦ κοριτσιοῦ πρέπει νά στοχεύει στό νοῦ καί στήν καρδιά, γιατί αὐτά εἶναι τά κέντρα γύρω ἀπό τά ὁποῖα στρέφεται ἡ διανοητική καί ἠθική μόρφωση τοῦ ἀνθρώπου.
Ἡ μονόπλευρη μόρφωση μόνο τοῦ νοῦ ἤ μόνο τῆς καρδιᾶς εἶναι ἀτελής.
Γι’ αὐτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή γιά τήν ἰσορροπημένη διάπλαση καί τῶν δύο.
Ὁ νοῦς καί ἡ καρδιά εἶναι ὄργανα τῆς μιᾶς ψυχῆς, ἀλλά τό πρῶτο ἀνήκει στό φυσικό κόσμο, ἐνῶ τό δεύτερο στό μεταφυσικό.
Γι’ αὐτό καί τό περιεχόμενο, τά μέσα καί οἱ τρόποι μόρφωσής τους πρέπει νά εἶναι διαφορετικά.
Ἔτσι ὁ νοῦς πρέπει νά πάρει παιδεία, ἐνῶ ἡ καρδιά νά διδαχθεῖ τή θρησκεία. Ἡ παιδεία καί ἡ θρησκεία εἶναι δύο φωτεινοί φάροι πού καθοδηγοῦν τόν ἄνθρωπο στήν πολυκύμαντη ζωή του καί τόν προφυλάσσουν ἀπό τά ναυάγια ἀπομακρύνοντας κάθε ἐπικίνδυνο ἐμπόδιο. Ἡ παιδεία καί ἡ θρησκεία εἶναι
«οἱ δύο τῆς ψυχῆς ὀφθαλμοί, δι’ ὧν τά περί αὐτήν σκοποῦσα βαδίζει ἀπροσκόπτως εἰς τήν εὐδαιμονίαν καί σωτηρίαν».
Εἶναι τά δύο πνευματικά ὄργανα πού τελειοποιοῦν τόν ἄνθρωπο καί τόν ἀναδεικνύουν ἄξιο τῆς ὑψηλῆς καταγωγῆς του καί τῆς ξεχωριστῆς θέσης πού ἔχει μέσα στόν κόσμο.
«Παιδείαν ἄρα καί θρησκείαν ἀνάγκη νά παρέχωμεν εἰς τά κοράσια ἡμῶν, ὅπως δυνηθῶσι καί ταῦτα νά μεταδώσωσιν αὐτά εἰς τά ἑαυτῶν τέκνα»,
καταλήγει συμπερασματικά ὁ ἅγιος Νεκτάριος.
Μόνο ἐάν οἱ γυναῖκες μορφωθοῦν κατάλληλα στό νοῦ καί στήν καρδιά, θά γίνουν ἱκανές ὡς μητέρες νά ἀναδείξουν χρηστά τέκνα, καλούς πολίτες καί γενναίους ἄντρες. Ἡ θρησκευτική καί πνευματική ἀνάπτυξη καί ἀγωγή τῶν κοριτσιῶν.
34. Βλ. Ἡ ἀγωγή τῶν παίδων, σ. 177: «ἐπίστευσα εἰς τήν μητέρα μου· ἡ καρδία αὐτῆς κατέδειξε εἰς ἐμέ τόν Θεόν· Θεός μου εἶναι ὁ Θεός τῆς μητρός μου. Θεός τῆς καρδίας μου εἶναι ὁ Θεός τῆς καρδίας της· μῆτερ, μῆτερ! σύ κατέδειξάς μοι τόν Θεόν ἐν τοῖς προστάγμασί σου καί ἐγώ εὗρον αὐτόν ἐν τῇ ὑπακοῇ μου· μῆτερ, μῆτερ! Ἐάν λησμονήσω τόν Θεόν, λησμονήσω σέ
IVANA DJURDJEV-Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΝΕΚΤΑΡΙΟ (σελ.56)
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (ὑποβλήθηκε στό Τμῆμα Ποιμαντικῆς καί Κοινωνικῆς Θεολογίας τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης -2010)
